Sợi đay làm từ gì? Đặc điểm, ứng dụng và quy trình sản xuất cây đay lấy sợi

Sợi đay là một loại sợi thực vật tự nhiên được chiết xuất từ phần vỏ của cây đay. Sợi đay có màu vàng nâu, bề mặt thô ráp, mềm mại và bóng tự nhiên, với chiều dài từ 2 đến 4 mét. Nó được sử dụng phổ biến trong ngành dệt may, trang trí nội thất, nông nghiệp, xây dựng và đồ thủ công mỹ nghệ,… Hãy cùng Cừ Tràm Thái Dương đi tìm hiểu về đặc điểm, ứng dụng sợi đay và quy trình sản xuất cây đay lấy sợi trong bài viết sau đây.

Sợi đay làm từ gì?

Sợi đay được làm từ sợi thực vật tự nhiên từ phần vỏ của cây đay, thuộc chi Corchorus. Vỏ sau khi được bóc tách ra sẽ được đem đi phơi khô, sau đó được xe lại để tạo thành sợi dài, thô và chắc.

Đặc điểm của sợi đay

Sợi đay có chất liệu mềm và có độ bóng tự nhiên, tạo cảm giác thoải mái khi sử dụng. Sợi đay khá chắc và có độ bền kéo tốt, phù hợp cho các ứng dụng cần chịu lực. Có khả năng hút ẩm tốt, giúp sản phẩm thoáng khí, hạn chế gây bí bách, rất phù hợp cho trang phục mùa hè. Chúng hoàn toàn phân hủy trong môi trường tự nhiên mà không gây hại. Ngoài ra sợi đay không dẫn điện và không tạo ra tĩnh điện, an toàn trong một số môi trường nhất định.

Sơ lược lịch sử cây đay

Cây đay có nguồn gốc từ khu vực Địa Trung Hải và sau đó lan rộng khắp châu Á. Lịch sử ghi nhận việc sử dụng sợi đay đã có từ hàng ngàn năm trước Công nguyên ở Ai Cập và Syria. Tuy nhiên, phải đến thế kỷ 17, ngành công nghiệp đay mới thực sự bùng nổ tại Bangladesh và Ấn Độ, biến nó thành một trong những loại sợi tự nhiên quan trọng nhất thế giới, chỉ sau bông.

Cây đay được trồng thử nghiệm tại Việt Nam lần đầu vào tháng 5/1893 tại vườn thực nghiệm của Thảo Cầm Viên Sài Gòn ở tả ngạn kênh Thị Nghè. Ngày nay cây đay được trồng chủ yế ở các vùng đồng bằng sông Hồng và sông Cửu Long. Ban đầu để phục vụ cho nhu cầu làm bao tải, dây thừng. Ngày nay, với sự phát triển của công nghệ và xu hướng sống xanh, giá trị của cây đay ngày càng được nâng cao.

Cây đay cũng là nguồn cơn của nạn đói năm Ất Dậu (1944-1945) khi phát xít Nhật bắt nông dân phá lúa trồng đay.

Ưu điểm của sợi đay

Độ bền và Khả năng chịu tải

Sợi đay có độ bền và sức kéo lớn, giúp các sản phẩm như dây thừng đay hay bao đay có khả năng chịu được trọng lượng và lực căng đáng kể trong quá trình vận chuyển, lưu trữ.

Tính kinh tế cao

Chi phí đầu tư vào các sản phẩm từ sợi đay thường cạnh tranh hơn so với nhiều giải pháp đóng gói từ sợi tổng hợp hay các loại sợi tự nhiên cao cấp khác, giúp doanh nghiệp tối ưu hóa ngân sách vật tư.

Tính phân hủy sinh học và thân thiện môi trường

Trong bối cảnh toàn cầu đang hướng tới các loại vật liệu xanh, thì khả năng phân hủy hoàn toàn của sợi đay là một lợi thế khổng lồ. Việc sử dụng bao bì hay vật liệu cố định từ sợi đay giúp giảm lượng rác thải nhựa, góp phần bảo vệ môi trường.

Độ thoáng khí tự nhiên

Đây là ưu điểm đặc biệt quan trọng khi đóng gói các mặt hàng nông sản, thực phẩm tươi sống hoặc các sản phẩm cần “thở”. Vải đay và bao đay cho phép không khí lưu thông, giúp giảm thiểu tình trạng ẩm mốc, nóng bí, từ đó bảo quản sản phẩm tốt hơn, giảm hư hỏng.

An toàn về tĩnh điện

Tính chất không tạo tĩnh điện của đay là một điểm cộng trong các môi trường sản xuất hoặc kho bãi có nguy cơ cháy nổ do phát sinh tia lửa điện từ tĩnh điện. Cụ thể như: kho hóa chất, kho vật liệu dễ cháy.

Ứng dụng của sợi đay

Dệt may:

• Túi xách và bao bì: Sản xuất túi vải đay (túi tote, túi rút) làm phương án thay thế túi nhựa, túi đựng nông sản, hàng hóa.
• Quần áo: May váy, áo sơ mi, áo khoác, phụ kiện thời trang do có khả năng thấm hút mồ hôi và thoáng khí tốt.

Trang trí nội thất:

• Thảm: Dùng làm thảm trải sàn, thảm chùi chân nhờ độ bền và khả năng chịu mài mòn.
• Vải dán tường: Tạo vẻ đẹp mộc mạc, tự nhiên cho không gian.
• Vải bọc: Bọc ghế sofa, ghế bành và các đồ nội thất khác.
• Rèm cửa: Làm rèm cửa, tấm trải bàn và ghế.

Nông nghiệp và xây dựng:

• Bảo vệ cây trồng: Dùng túi vải đay để bảo vệ gốc và rễ cây non trong quá trình cấy ghép, giúp rễ cây dễ dàng xuyên qua khi trưởng thành.
• Chống xói mòn: Vải đay được sử dụng làm lớp phủ để bảo vệ đất khỏi xói mòn, lở đất.
• Vật liệu xây dựng: Dùng làm vật liệu composite sinh học, vải địa kỹ thuật.
• Dây thừng: Sản xuất dây thừng bền chắc dùng trong nhiều lĩnh vực khác nhau.

Xem thêm: Các loại dây thừng tự nhiên trang trí làm đồ handmade phổ biến

Đồ thủ công mỹ nghệ và các ứng dụng khác:

• Đồ thủ công: Làm đồ thủ công mỹ nghệ, đồ chơi.
• Giày dép: Làm giày, đế giày.
• Vật liệu gia cố: Sử dụng trong sản xuất lốp xe, dây bện.

Quy trình sản xuất cây đay lấy sợi

Thu hoạch cây đay

Cây đay được thu hoạch sau khoảng 3-4 tháng, khi chúng bắt đầu ra hoa sẽ cho chất lượng sợi tốt nhất. Cắt sát gốc cây đay và bó thành từng bó để chuẩn bị cho công đoạn xử lý ngâm nước.

Ngâm nước và bóc tách vỏ

Từng bó cây đay được ngâm trong nước: ao, hồ, sông suối hoặc bể chứa trong thời gian 7-20 ngày. Quá trình này giúp các vi khuẩn phân hủy phần vỏ và thịt cây. Làm cho sợi đay bong ra dễ dàng hơn. Sau đó tiến hành bóc tách phần vỏ cây khỏi phần lõi gỗ. Mỗi cây có thể cho từ 8 đến 12 sợi dài.

Xử lý sợi đay thô

Dùng tay hoặc máy để tách phần sợi dài, mượt ra khỏi thân cây. Trong một số phương pháp, sợi được giã hoặc làm mềm để tách xơ ra khỏi mô gỗ. Sau đó đem đi rửa sạch sợi đay để loại bỏ tạp chất và phơi khô hoàn toàn dưới ánh nắng hoặc sấy khô. Sợi đay khô cần có độ ẩm dưới 15% để tránh ẩm mốc.

Xử lý kéo sợi đay thành phẩm

Sợi đay thô được kéo thành sợi bằng máy hoặc thủ công. Sợi đay có thể được luộc trong nước tro để làm trắng hơn. Sau đó sợi được chải để tăng độ dài và độ bền. Ngoài ra sợi đay có thể được xử lý hóa học để nhuộm màu, tăng khả năng chống cháy hoặc chống thấm nước. Sợi đay thành phẩm được đóng gói nhập khu và đưa tới nơi tiêu thụ.

Trên đây là những kiến thức mà Cừ Tràm Thái Dương đã tìm hiểu và tổng hợp về sợi đay một loại nguyên liệu tự nhiên quan trọng hiện nay. Hy vọng rằng thông qua những thông tin về cây đay vừa chia sẻ trên đây, bạn sẽ có thêm sự hiểu biết về loại nguyên liệu nay, quy trình sản xuất, cũng như các ứng dụng của sợi đay trong cuộc sống.